آرماتور بندی چیست؟
هر آن چه که باید درباره آرماتور بندی بدانید!
صنعت ساخت و ساز از آن دست مشاغلی است که جزء به جزء آن باید به درستی پیش برود تا نتیجه نهایی مطلوب باشد. حتی اگر یکی از اعضای پروژه عملکرد خوبی نداشته باشد، بعید نیست که آثار اهمال کاری را در نتیجه پروژه ببینید! از طراحی پلان و نقشه‌کشی گرفته تا اجرای جزئیات پروژه، همگی باید بر اساس اصول پیش بروند. به همین خاطر است که گفته می‌شود هیچ یک از مشاغل در این فرایند، نباید کم‌اهمیت شمرده شوند. به عنوان مثال زمانی که کارگران هنگام پی ریزی ساختمان کار خود را به درستی انجام ندهند، ممکن است چنان اشکالات عظیمی در سیستم ساختمان ایجاد شود که پروژه را با مشکل مواجه کند. در ادامه این مقاله قصد داریم به یکی از مراحل ساخت و ساز سازه‌های بتنی یعنی آرماتور بندی و اهمیت انجام آن بپردازیم. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
آرماتور چیست و چه کاربردی دارد؟
همان طور که می‌دانید میلگرد یکی از کاربردی‌ترین آهن‌آلات ساختمانی است که در ساخت و ساز به فراوانی استفاده می‌شود. اصلی‌ترین دلیل استفاده از میلگرد، افزایش مقاومت کششی سازه است. به همین دلیل است که آن را درون بتن به کار می‌بریم تا فشار کششی آن را دریافت کرده و مانع ایجاد ترک‌های بزرگ روی آن شود. حال میلگردهایی که درون بتن استفاده می‌شوند، «آرماتور» نام دارند و تفاوت‌هایی میان آنها و میلگرد دیده می‌شود. تفاوت اصلی میان ارماتور و میلگرد این است که آرماتورها در واقع میلگردهای تغییر شکل یافته هستند که آنها را برای قرارگیری درون بتن فرم داده‌ایم. برای ساختن بتن مسلح، میگرد‌ها را تغییر شکل می‌دهیم تا درون بتن جای بگیرند. براس این کار از خمکاری، برش کاری و جوش دادن میلگردها استفاده می‌کنیم.
باید بدانید تنها آرماتورها نیستند که برای ساخت بتن مسلح استفاده می‌شوند؛ بلکه از میلگرد اصلی و معمولی نیز برای افزایش استحکام بتن استفاده می‌کنیم. با این حال، به آرماتورها «میلگرد تقویتی» گفته می‌شود؛ چرا که می‌توانند استحکام و قدرت مضاعفی به بتن ببخشند. جالب است بدانید برای مهار انواع نیروهای وارده به سازه آرماتورخای مختلفی ساخته شده‌اند که تخت عنوان خمشی، برشی و پیچشی، کششی و فشاری شناخته می‌شوند. میلگردی که برای تولید ارماتور استفاده می‌شود، می‌بایست ویژگی‌های خاصی داشته باشد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
میلگرد مورد استفاده در آرماتور
جالب است بدانید بتن به تنهایی نمی‌تواند استحکام کافی را برای بتن فراهم کند؛ بلکه باید آن را به کمک عناصر دیگر مسلح کرد. برای ساخت بتن آرمه از میلگردها و سیم‌ها استفاده می‌شود که آنها را به شکل آرماتور درون بتن جاسازی می‌کنیم. برای ساخت آرماتور، باید میلگردها را کنار یکدیگر قرار می‌دهند. میلگردها باید طی عملیاتی مانند خم و برش، به درستی در کنار هم قرار بگیرند. از سوی دیگر، پس از چینش درست، سیم‌های اطراف میلگرد ها پیچیده خواهند شد که آنها را به هم متصل نگه دارند. میلگردهای عرضی همان طور که در شکل آرماتوربندی هم مشاهده می‌کنید، باید خم شده و به شکل یک چهار ضلعی در بیایند. این میلگردها بیشتر نقش اتصال میلگردهای طولی و جلوگیری از حرکت آنها را دارند. برای آن که بتوان این میلگردها را به راحتی فرم داد، از میلگردهایی با قطر ۶ تا ۱۲ میلی‌متر استفاده می‌شود. در مقابل، میلگردهای طولی باید بتوانند استحکام کافی را برای بتن آرمه فراهم کنند، به همین خاطر از میلگردهایی با قطر بیشتر برای این جزء از آرماتور استفاده می‌کنیم. میلگردهای طولی اغلب قطری بین ۱۰ تا ۵۰ میلی متر دارند. طبیعتاً به هر میزان که از میلگردهای ضخیم‌تری استفاده شود، آرماتور بندی استحکام بیشتری به بتن خواهد بخشید. همچنین نکته دیگر این است که در آرماتور بندی از میلگردهای آجدار استفاده می‌کنیم. این میلگردها درگیری بتن با میلگرد را افزایش خواهند داد و به این ترتیب، مقاومت بتن افزایش پیدا خواهد کرد.
آرماتور بندی چیست و چرا انجام می‌شود؟
آرماتور بندی یکی از مهم‌ترین مراحل در ساخت سازه‌های بتنی است که باید به درستی انجام شود تا در نهایت، یک سازه مستحکم داشته باشیم. در فرایند آرماتور بندی ، آرماتورها ساخته شده و طبق اصول، درون بتن جای‌گذاری خواهند شد. طبیعتاً اصلی‌ترین کارکرد آرماتور بندی، افزایش مقاومت و استحکام سازه است. آن دست از ساختمان‌هایی که بر پایه بتن ساخته می‌شوند، بیشتر مقاومت خود را از آرماتورها به دست می‌آورند. به عبارتی می‌توان گفت بتن به خودی خود مقاومت کمتری نسبت به بتن آرمه یا بتن مسلح دارد. زمانی که میلگردها به شکل آرماتور درون بتن جای می‌گیرند، بتن مثل یک چسب آنها را در بر می‌گیرد و این ترکیب، مقاومت فوق‌العاده‌ای به سازه می‌بخشد.
مواردی که باید در آرماتور بندی لحاظ شوند
برای آن که آرماتور بندی به درستی انجام شود، لازم است تمامی مراحل را با رعایت اصول انجام دهید. اگر می‌خواهید نهایت کارایی را از آرماتور بندی ببینید، باید آنها را به شکلی کاربردی تعبیه کنید تا از حداکثر توان آنها برای مقاوم سازی بتن استفاده نمایید. مواردی که در ادامه مطرح شده‌اند باید در حین عملیات آرماتور بندی رعایت شوند. توجه داشته باشید که جای‌گذاری آرماتورها می‌بایست توسط افراد متخصص انجام شود.
مقاومت بالا در برابر کشش
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آرماتور، مقاومت کششی آن است. هدف از ساخت بتن مسلح یا همان بتن آرمه، ایجاد نوعی بتن مقاوم است که بتواند در برابر فشار زیاد، تاب بیاورد. بنابراین میلگردهای مورد استفاده برای ساخت آرماتور باید به اندازه کافی در برابر کشش مقاومت داشته باشند. در این صورت سازه در برابر فشارهای شدید نیز از شکستگی مصون می‌ماند. در غیر این صورت سازه بتنی در برابر کشش به راحتی می‌شکند.
انعطاف پذیری مطلوب
از دیگر ویژگی‌های آرماتور، انعطاف پذیری آن است. چنان چه بتن انعطاف‌پذیری کافی را نداشته باشد، در اثر تغییراتی که در سازه ایجاد می‌شود، دچار آسیب خواهد شد و مقاومت مطلوبی ایجاد نمی‌کند. جالب است بدانید گاهی برای افزایش مقاومت کششی و انعطاف‌پذیری از مفتول در کنار میلگرد استفاده می‌شود.
پوشش محافظ باکیفیت
گفته می‌شود پوشش محافظ آرماتورها باید از متریال باکیفیت ساخته شود تا دچار آسیب و خوردگی نشود. از بین رفتن لایه محافظ می‌تواند به تخریب میلگردها منجر شده و استحکام سازه را کاهش دهد.
اتصال ایمن
همان طور که پیشتر نیز به آن اشاره کردیم، میلگردهای طولی و عرضی به کمک سیم به هم متصل می‌شوند تا در نهایت آرماتور به شکلی می‌شناسیم ساخته شود. این اتصالات باید به اندازه کافی محکم بوده و به نحوی در آرماتور استفاده شوند که فشار به طور یکسان به همه جای آن منتقل شود. در غیر این صورت فشار بر یک قسمت آرماتور بیشتر و بر قسمتی دیگر کم خواهد بود. این مسئله باعث استهلاک قسمتی می‌شود که فشار زیادی را تحمل می‌کند.
توزیع یکنواخت آرماتورها
علاوه بر توجه به اتصالات، نحوه قرارگیری آرماتورها در سازه نیز باید به صورت یکنواخت باشد. در حقیقت همه جای بتن آرمه باید توسط آرماتور پوشش داده شود تا فشار وارده بین آنها تقسیم شود. با رعایت این نکته کارایئ آرماتور بندی به مراتب بیشتر خواهد بود و مشکلی ایجاد نمی‌شود.
مزایای آرماتور بندی در سازه‌های بتنی
حال اگر آرماتور بندی را به روش اصولی انجام دهید، مزایایی خواهد داشت که در عین هزینه محدود، می‌توانید از آنها بهره‌مند شوید. توجه داشته باشید که تمام این مزایا مشروط به رعایت اصول در آرماتور بندی خواهند بود:
- آرماتوربندی مقاومت کششی سازه بتنی را افزایش می‌دهد و استحکام سازه به مراتب بیشتر می‌شود.
- آرماتور بندی قدرت بالایی در فشرده سازی و تراکم سازی دارد.
- قیمت آرماتور بندی بالا نیست و با کمترین هزینه، بیشترین مقاومت را به سازه القا خواهید کرد.
- آرماتور بندی مانع از انحراف ساختمان شده و از آن جلوگیری می‌کند.
- آرماتورها را می‌توان به هر شکلی طراحی کرد؛ بنابراین برای انواع سازه‌های بتنی قابل استفاده‌اند.
- نه تنها مقاومت کششی، بلکه آرماتور از جهات دیگر نیز مقاومت سازه را بالا می‌برد. به عنوان مثال کنار هم قرار گرفتن بتن و ارماتور مقاومت سازه را در برابر آب و آتش نیز بالا می‌برد.
مراحل آرماتور بندی اصولی
برای آن که در پروژه ساختمانی خود آرماتور بندی را انجام دهید، باید مراحلی را طی کنید که در قدم اول با خرید میلگرد شروع می‌شوند. اگرچه این فرایند آسان و بدون پیچیدگی به نظر می‌رسد، اما در هر یک از مراحل نکاتی وجود دارند که در صورت عدم رعایت آنها ایراداتی در کارتان به وجود می‌آیند که ممکن است بعدها متوجه آنها بشوید. به مراحل زیر دقت کنید:
- خرید میلگرد و اتصالات: در قدم اول باید با یک کارخانه تولید آهن آلات ساختمانی تماس گرفته و محصولات مورد نظر خود را سفارش دهید. میلگرد یکی از آهن آلات رایجی است که در اغلب کارخانجات تولید می‌شود. تنها کافی است به دنبال شماره مورد نظر و همچنین قیمت به صرفه باشید.
- حمل میلگرد: پس از خرید میلگرد از مرجع مورد نظر، باید آنها را به محل پروژه ساختمانی منتقل کنید. توجه داشته باشید که میلگردها به طول ۱۲ متر تولید می‌شوند و برای حمل آنها باید از تریلی استفاده کرد. متاسفانه بسیاری از افراد از ماشین‌های کوچکتر نظیر نیسان و وانت برای حمل میلگرد استفاده می‌کنند که بسیار خطرناک است. توصیه می‌کنیم تا حد امکان از مراجعی که به آنها اطمینان دارید خرید خود را انجام دهید و یا هنگام بارگیری در محل حضور داشته باشید تا تعداد دقیق میلگردها و قیمت آنها را زیر نظر بگیرید.
- انبار کردن میلگردها: زمانی که می‌خواهید میلگردها را انبار کنید لازم است برخی نکات را در نظر داشته باشید. به عنوان مثال باید بدانید قرار دادن میلگردها در محیط‌های مرطوب سبب افت کیفیت آنها و زنگ زدنشان می‌شود. میلگرد اکسید شده حالتی متخلخل دارد که کاربرد کافی را نخواهد داشت. توجه داشته باشید که میلگردها را از زمین فاصله دهید و در صورتی که زنگ زدگی زیادی داشتند، از آنها استفاده نکنید. همچنین هنگام قرار دادن آنها در انبار حتماً بر اساس قطر دسته‌بندی شوند تا استفاده از آنها تسهیل گردد.
- خم و برش: مرحله بعدی در ساخت آرماتور ایجاد خم و برش در میلگرد است. همان طور که گفته شد، میلگردها باید شکل بگیرند تا در نهایت به آرماتور تبدیل شوند. نکته مهم این است که خم کاری میلگرد باید به درستی و به دست افراد متخصص انجام شود؛ چرا که در محل ایجاد خم انرژی متمرکز خواهد شد و پس از کارگزار در بتن آزاد شدن این انرژی سبب فروپاشی آن می‌شود. خم و برش میلگرد را به دست افرادی بسپارید که تجربه این کار را داشته باشد.
- بستن آرماتورها: مرحله آخر در آرماتوربندی بستن آرماتورهاست که به کمک سیم مخصوص انجام می‌شود. در بستن آرماتورها لازم است نکاتی که پیشتر گفته شد را لحاظ کنید.
آیا آرماتور بندی معایبی نیز دارد؟
طبیعتاً آرماتور بندی نیز همچون هر چیز دیگر در صنعت ساخت و ساز علاوه بر مزایا، معایبی نیز دارد که باید تعادل این دو مورد با هم را بررسی کنید. در اغلب موارد مزایای آرماتوربندی بر معایب آن چیره می‌شوند و به همین خاطر است که از این تکنیک در اغلب پروژه‌های ساختمانی به عنوان راهی برای افزایش مقاومت استفاده می‌کنیم. با این حال چند مورد از معایب آرماتوربندی را نیز در ادامه قید کرده‌ایم:
- عملیات اجرایی دشوار است.
- ممکن است تخت شرایطی هزینه‌بر باشد.
- به اجرای اصولی حساس است و باید حتماً مطابق استانداردها انجام شود.
- به خوردگی حساس است.
- تعمیر و نگهداری از آنها نسبتاً دشوار است.
نتیجه گیری
در نهایت باید گفت که شما باید مزایا و معایب آماتوربندی و قالب بندی با انواع قالب بتن را در کنار هم بررسی کرده و آنها را با شرایطتان تطبیق دهید. چنان چه آن را راه مناسبی یافتید، پس از طراحی آرماتور بندی و مشخص کردن ویژگی‌های میلگردها، می‌توانید با یک مرجع معتبر در حوزه تولید آهن آلات ساختمانی تماس گرفته و سفارش خود را ثبت کنید. پس از آن بقیه مراحل طبق چیزهایی که در مقاله گفته شد پیش خواهند رفت. فراموش نکنید بهترین روش‌ها هم در صورت اجرای غیر اصولی نتیجه مطلوبی نخواهند داشت؛ بنابراین آرماتوربندی نیز باید مطابق آنچه در استانداردها آمده، انجام شود.
