انواع بست داربست
در این مقاله به بررسی کاربرد بست داربست در زمینه های مختلف و معرفی انواع بست داربست و ویژگی های آن می پردازیم.
داربست چیست ؟
داربست یکى از موثرترین ابزار آلات در ساخت و ساز، سوله سازی و در کل صنعت ساختمان است. از داربست، جهت دسترسی راحت‌تر به ارتفاع بیش از ٢ متر در زمان ساخت ساختمان استفاده می شود. براى برپایی یک سازه داربستى نیازمند لوله داربست و بست داربست هستیم. در سازه‌هاى داربستى لوله‌ها به وسیله بست‌ها به هم وصل شده و با محکم کارى، سازه مورد نیاز ایجاد می‌شود.
مواردى در بکارگیری انواع بست داربست حائز اهمیت هستند تا ایمنى کافى در سازه براى کارکنان تامین شود. این موارد عبارتند از:
- خوردگى نداشته باشد.
- زنگ زدگى نداشته باشد.
- ساییدگى یا شکستگى نداشته باشد.
- و…
در متن پیش رو توضیحاتى راجع به داربست فلزی و انواع بست داربست ارائه مىشود.
کاربرد انواع بست داربست
پر مخاطره‌ترین و سخت‌ترین بخش در صنعت ساختمان سازی، کار در قسمت‌هاى مرتفع است. لذا توجه به نکات ایمنى و لزوم رعایت استانداردهاى مشخص در این بخش اصلی‌ترین موضوعاتى هستند که در زمان کار در ارتفاع باید مورد توجه قرار گیرند. از همین رو و به جهت کم کردن هر گونه ریسکى، از تجهیزات داربست فلزى استفاده می‌شود.
بست داربست یکى از قطعات مهم در سازه‌هاى داربستى است. مورد کاربرد آن در مستحکم سازی و فرم‌دهى به داربست است. انواع بست داربست از فلز چدن و داکتیل ساخته می شوند. به نسبت محل بکارگیرى و نحوه استفاده از آن به چند دسته مختلف تقسیم میشوند.
انواع بست داربست فلزى عموماً به روش ریخته‌گرى ساخته و عرضه مى‌شوند. با توجه به حساسیت بالاى استفاده از آنها رعایت استانداردها و ایمنى بخشی در طى مسیر تولید بسیار مورد تاکید کارشناسان این صنعت است. ولیکن در زمان تهیه و خرید و استفاده از بست‌هاى داربستى حتماً از سالم بودن و استاندارد بودن قطعات اطمینان حاصل کنید. زیرا پیشگیرى از بروز هرگونه حادثه، مهم و مقدمه آن استفاده از تجهیزات سالم و مطمئن است.
معرفی انواع بست داربست
انواع بست داربست در مدل‌هاى متفاوتى عرضه میشوند. با استفاده از هر کدام از این مدل‌ها در قسمت‌هاى متفاوت، یک سازه کامل و کاربردى برپا می شود. به همین دلیل کاربران و نصابان داربست فلزی به خوبی می‌دانند که هر مدل بست در کدام بخش بکارگیرى شود تا از بروز حوادث خطرناک براى کارگران ساختمان یا عابران پیشگیری شود.
- بست دو پیچ : بست دو پیچ یکى از مدل‌هاى مختلف انواع بست داربست فلزی می‌باشد. جهت وصل کردن دو لوله به حالت تقاطعى از آن استفاده مىشود. همانگونه که از نام آن مشخص است براى وصل کردن دو لوله از دو پیچ استفاده شده است.
استفاده از بست دو پیچ از انواع بست داربست جزء ساده‌ترین آنها است. نصاب در کمترین زمان با استفاده از آن، دو لوله را بهم متصل می‌کند. به دلیل سهولت در بکارگیری، بست دو پیچ کاربرد زیادی در سازه داربست فلزى دارد. معمولاً این مدل از بست با جنس داکتیل نشکن داراى حدود ١/۴ کیلوگرم وزن است.
- بست چهار پیچ : بست چهارپیچ از دیگر انواع بست داربست و مدل‌هاى پر استفاده در ساخت یک سازه داربست فلزى است. این مدل از بست مانند بست دو پیچ براى وصل کردن دو لوله به صورت تقاطعى و زاویه ٩٠ درجه‌اى کاربرد دارد. جهت به کارگیرى بست چهار پیچ به دو برگه، چهار عدد پیچ، چهار عدد واشر، چهار عدد مهره نیاز است. جنس بست ۴ پیچ غالباً از فلز چدن نشکن یا داکتیل نشکن بوده و عموماً وزن آنها بین ١/٣ تا ١/۶۵ کیلو گرم است.
- بست گردان : کاربرد بست گردان در یک سازه داربست فلزى، جهت اتصال دو لوله متقاطع با امکان حرکت رو هم است. تفاوت این مدل از بست‌ها با بست دو پیچ و چهار پیچ در این است که در بست گردان، لوله‌ها نسبت به هم در زاویه ٩٠ درجه قرار نمى‌گیرند. به همین جهت این بست در بازار با نام بست ٣۶٠ درجه هم شناخته مىشود. ضمناً بست گردان یا بست ٣۶٠ درجه از انواع دو پیچ و چهار پیچ و ۶ پیچ و ٨ پیچ تشکیل شده است. بست گردان در مجموعه‌هاى پالایشگاهى و صنعت پتروشیمى کاربرد فراوانى دارد. این نوع از بست‌هاى داربستى، از جنس چدن نشکن و با حداقل وزن ١/٧۵ تولید مىشود.
معرفی سایر بست های داربست
- بست تخته گیر : در بر پایى یک سازه داربست فلزى، بست دیگرى کاربرد دارد که به آن بست تخته‌گیر گفته می‌شود. از این بست، جهت فیکس کردن تخته زیر پایى به سازه داربست استفاده می‌شود. باعث محکم شدن و ثابت شدن تخته کار در داربست فلزى می‌گردد که به هنگام کار و تردد کارگران بر روى تخته از سقوط تخته و کارگر جلوگیرى می‌کند. نتیجتاً ایمنى سازه و داربست با این مدل از بست ها به طور قابل محسوسی بالا مى‌رود و از بروز حوادث پیشگیرى مى‌نماید.
- اتصال لوله : یکی دیگر از انواع بست داربست، اتصال لوله یا همان رابط لوله است. از این بست جهت اتصال دو لوله به صورت ممتد استفاده می‌شود. معمولاً براى افزایش طول لوله داربست بکارگیرى مىشود. این بست به صورت لوله‌اى با طول ١٧ سانتیمتر است.
کاربرد این بست‌ها در سازه‌هاى داربست فلزى ساختمانى می باشد. همچنین سازه‌هاى گلخانه‌اى، ایجاد غرفه‌هاى داربستى و موارد دیگرى از کاربرد این بست ها می‌باشد. بست رابط از یک لوله ١٧ سانتى مترى سایز ۶ و دو عدد پیچ و مهره ١/٢ و واشر تشکیل مىشود.
- بست تک پیچ : یکی دیگر از انواع بست داربست، تک پیچ است. در سازه‌هاى گلخانه‌اى، نمایشگاهى، تکایا و غیره که عموماً سازه داربستى تحت فشار بار زیادی نیستند، جهت ایجاد استحکام و نگهداری لوله از بست‌هاى تک پیچ استفاده مىشود. این مدل از بست‌هاى داربست فلزى معمولاً کاربرد محدودى در مقایسه با سایر بست‌ها دارد. همانطور که گفته شد در زمانى که مشخص شود بار زیاد و فشار زیادی روى لوله وجود ندارد استفاده مىشود. این بست‌ها متشکل از چهار قطعه ناودانى از ورق‌هاى چهار میل، پیچ دنده درشت نمره ١/٢، مهره دنده درشت نمره ١/٢، واشر نمره ١٢ و پرچ فلزى است.
- بست تک پیچ سایز کوچک : این نوع از انواع بست داربست هم مانند بست‌هاى تک پیچ معمولی می‌باشد. اما سایز آن کوچک‌تر از سایز بست تک پیچ است. کاربرد آن معمولاً در اتصال لوله‌هاى داربستى سایز کوچک است. از این بست براى برپایی سازه‌هاى داربست فلزى ساختمانى و سازه هاى گلخانه‌اى و غرفه ها و نمایشگاه ها و سالن‌ها و هیئات و تکایا هاى موقت بهره‌گیرى مىشود. از بست تک پیچ سایز کوچک هم مانند بست تک پیچ سایز معمولی در قسمت‌هایی که فشار و بار زیادی بر روى سازه وارد نمی‌شود استفاده مى‌کنند. بست تک پیچ سایز کوچک متشکل از ۴ قطعه ناودانى با ورق ٣ میلی مترى، یک مهره ١/٢، یک پیچ چشمى، یک واشر ١٢ و پرچ هاى فلزى است.
مراحل تولید انواع بست داربست
پس از معرفی انواع بست داربست باید به جنس انواع بست داربست پرداخت. جنس بست هاى داربست از فلز چدن داکتیل می‌باشد و در وزن هاى مختلف تولید و عرضه مى‌گردند. ضمن اینکه امکان طراحى و سفارش و تولید در اندازه‌هاى مختلف و سایز هاى متفاوت وجود دارد. همانطور که از بررسی محصولات موجود در بازار مشهود است، انواع بست داربست فلزى با برند‌هاى متفاوت و در کارخانجات و کارگاه های مختلف در کشور تولید می‌گردند.
همانطور که در متون بالا توضیح داده شد، بست ۴ پیچ از پرکاربردترین بست هاى موجود در این حرفه است. به همین جهت در ادامه پس از معرفی انواع بست داربست، بررسی کوتاهى در خصوص این نوع از بست ها خواهیم داشت.
چنانکه در بخش معرفی انواع بست داربست گفته شد؛ بست چهار پیچ متشکل است از دو قطعه برگه و یک قطعه کنده که به واسطه‌ى ۴ عدد پیچ به اضافه ۴ عدد واشر نمره ١٢ و چهار عدد مهره که جمعا یک بست داربست را تشکیل مى‌دهند. این قطعات در کارگاه‌هاى ریخته‌گرى طى مراحلی که گفته خواهد شد طراحى، تولید و عرضه می‌گردند.
نخستین مرحله در تولید قطعات انواع بست داربست، ریخته‌گرى و ساخت دو قطعه کنده و برگه است. پس از تزریق مواد به داخل قالب و فرم دهى فلز، قطعات ساخته شده از قالب رها سازی مى‌شوند. طبیعتاً محصول اولیه دارای ناهمگونى و زائده‌هایی است که با ماشین کارى این اشکالات رفع مى‌شوند.
مرحله بعدی شات کردن قطعات تولیدی است. پس از طى مرحله شات، قطعات پلیسه گیرى و کیفیت آنها کنترل مىشود. قطعات تولید شده با قرار گرفتن در کنار هم به وسیله پیچ و مهره، بست ۴ پیچ را تشکیل می‌دهند. پس از مونتاژ کارى، محصول نهایی مجدد مورد بررسی کیفى قرار می‌گیرد. در صورت وجود ایراد و اشکال، محصول معیوب جهت رفع نقص به چرخه تولید بازگشت داده شود. در صورت تایید کیفیت و سلامت، قطعات پس از بسته بندى روانه بازار میشوند.
خریداران انواع بست داربست
به طور معمول سه گروه اقدام به خرید و تهیه قطعات داربست فلزی از جمله لوله داربست و انواع بست داربست و… می‌نمایند.
- دسته اول پیمانکاران پروژه‌هاى انبوه سازی و شرکت هاى راه و ساختمان که در زمینه طراحى و اجراى پل‌ها و تونل ها و سازه هاى بزرگ شهرى و جاده‌اى فعالیت دارند، هستند. چرا که به جهت دائمى بودن کار این شرکت ها و استمرار فعالیت آنها استفاده از داربست هاى اجاره‌اى صرفه اقتصادی ندارد.
- دسته دوم برپا کنندگان نمایشگاه هاى فصلی و غرفه‌هاى فروشگاهى موقت هستند. هر چند که این دسته از کاربران داربست فلزی به ظاهر سازه هاى موقتى ایجاد می‌کنند اما در اصل با جابجایی سازه از مکانى به مکان دیگر در تمام فصول سال و زمان‌هاى مختلف از این قطعات بهره برداری مى‌نمایند. پس این گروه هم همچون دسته اول با یک محاسبه ساده، می‌توان فهمید که استفاده از داربست هاى اجاره‌اى برایشان مقرون به صرفه نیست.
- دسته سوم نصابان و اجاره دهندگان داربست فلزی هستند. شاید بیشتر حجم بهره بردارى از داربست فلزی توسط این دسته باشد. چرا که براى سازندگان خرد، خرید و نگهدارى داربست فلزى صرفه اقتصادی ندارد. مضافاً بر اینکه اجرا و نصب سازه داربست فلزى نیاز به تخصص و تبحر خاصى دارد.
هر سه دسته از خریداران انواع بست داربست می‌دانند که کیفیت و سلامت محصولات تولیدی هم از جنبه اقتصادی داراى اهمیت است هم از جنبه ایمنى و حفظ جان و سلامت نصابان داربست فلزی
۴ نکته مهم و موثر در خرید و استفاده از بست داربست‌هاى فلزى
- انواع لوله و بست در سازه‌هاى داربست فلزی : همانطور که پیشتر هم بیان شد، یک سازه داربست فلزی به جهت کارایی بهتر نیازمند لوله و بست در اندازه و سایز و مدل‌هاى مختلف و متنوعى است. چرا که در اجرای یک سازه علاوه بر ارتفاع و پهناى سازه، وجود زوایا و فرورفتگى یا برآمدگى در سازه اجتناب ناپذیر است. پس جهت اجراى صحیح و ایمن در چنین مواردى به بست‌هاى گوناگون و لوله‌هایی به اندازه‌هاى مختلف نیازمندیم.
- وزن و جنس بست داربست : نکته مهم و کلیدی در خرید و بهره‌گیرى از انواع بست داربست، جنس محصول و وزن نهایی آن است. از آنجایی که بیشترین آلیاژ استفاده شده در بست، چدن داکتیل مى‌باشد وزن نهایی اکثر برند ها تا حدی یکسان است. اما به واسطه تعداد بسیار بالاى قطعات بکار رفته در یک سازه، همین گرم هاى اندک باعث بالا رفتن وزن سازه خواهند شد. ضمناً علت بکارگیرى از آلیاژ چدن داکتیل استحکام بالا، تاب آورى در حالت‌هاى کششى و میزان بالاى تحمل وزن است.
- طراحى داربست : همانطور که گفتیم طراحى، اجرا و نصب یک سازه داربست فلزی نیاز به تخصص و تجربه کافى دارد. شاید در یک سازه عادی خیلی نیازی به طراحى نباشد و با استفاده از لوله‌ها و بست‌هاى معمول، سازه داربست فلزى نصب شود اما در سازه‌هاى بزرگ و پیچیده نیاز به بست هاى متفاوت، لوله‌ها با ابعاد متفاوت، نحوه و مکان بکارگیرى قطعات و… از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. عدم تخصص و نداشتن تجربه در این مواقع قطعاً باعث ایجاد حوادث و زیان مالی ناشی از آن خواهد شد.
- قیمت انواع بست داربست : با دقت در مواردى که گفته شد متوجه مى‌شویم تعیین قیمت بست داربست متاثر از مولفه‌هاى متعددی از جمله کیفیت، جنس، نوع طراحى، وزن قطعه و… است. لذا لازم است در زمان خرید، ضمن توجه به قیمت بست داربست به کیفیت و سایر مولفه‌ها توجه داشته باشیم تا با مقایسه قیمت و جنس، کالایی با کیفیت تهیه نماییم. خصوصاً در این زمینه که کیفیت بالا تاثیر زیادی در ایمنى و پیشگیرى از بروز حوادث ناگوار خواهد داشت.
سخن پایانی
در پایان لازم است بدانیم بست داربست یکی از اصلی‌ترین قطعات داربست فلزی بوده و جهت تکمیل یک سازه نقش اصلی را دارد. انواع بست داربست به شرح مختصر توضیح داده شد. نکاتی در خصوص نگهداری و معرفی انواع مختلف بست داربست جهت اطلاع و بهره‌برداری حضورتان تقدیم گردید. با دقت در انتخاب و خرید تجهیزات داربست، ایمنی کار خود را بالا ببرید.
